Dana 09. 09. 1934. godine otkriven je i upriličen svečanom ceremonijom Spomenik palim Topličanima u ratovima 1912-1918. godine. Na ovaj dan, prve stasale generacije doselјenika i starosedeoci dobili su svoj krvlјu plaćen monument u centru grada odakle su 1912. krenuli u ratove oslobođenja i prisajedinjenja.
Spomenik koji krasi Trg Topličkih junaka delo je beogradskog vajara, rođenog Kotoranina Frana Menegela Diničića kome ovo nije prvo i jedino delo. Figure na vrhu spomenika izrađene su od bronze i predstavlјaju srpskog vojnika u uniformi sa bajonetom, odnosno borce Velikog rata koji su krenuli iz Toplice, dok je druga figura - figura topličkog ustanika u narodnoj nošnji sa puškom i bombom u rukama. Iznurenost i žrtva naroda Toplice prikazana je zasigurno grimasama i podočnjacima na licima izlivenih boraca.
Spomenik na Trgu obnovlјen je 2017. godine, a od 15.03. 1989. godine je pod zaštitom kao spomenik kulture.
Iskreno, nikada mi nije bilo jasno zašto se Toplica zahvalјuje Topličanima palim u ratovima. Toplica ih je iznedrila i ožalila logično, ali zašto bi se Toplica zahvalјivala? Nekako je neupitno da Država to uradi. - Međutim, govor predsednika odbora za podizanje spomenika g. Mihaila Ješevića umnogome je pomogao da taj deo razumem. „... odlučili smo da to sećanje na njih obeležimo“, - „MI“ obeležimo.
Na ceremoniji u centru Prokuplјa prisustvovali su Nј.V. Kralј Aleksandar, predsednik Vlade Uzunović, ministri Maksimović, Milovanović, Demetrović i Novak. Pored svetovne delegacije ispred državnog aparata, ceremoniju je svojim prisustvom podržao i Patrijarh Varnava čiji deo govora možete videti u nastavku.
Iskreno bila sam u nedoumici čiji govor da prenesem, uz dužno poštovanje prema Kralјu, izgubio je samo iz razloga nesmotrenog udvaranja Mariji Minjon, pa smo tom prilikom izgubili ostrva na Dunavu prema granici sa Rumunijom.
“Toplica, ime veliko i slavno po besprimernim zaslugama i delima svojih junačkih sinova, u svima epohama naše istorije, izvedeno na vrhunac slave i veličine, u sudbonosnom periodu Svetskoga rata postalo je veliki simbol srpskog heroizma, neuporediva trofeja srpske slave, nedostižni primer uzvišenog mučeništva jedne nacije. Istorija Toplice je u sjajnoj minijaturi istorija celog našeg naroda...” – Nј.S.P. Varnava
Moji sugrađani često ovaj spomenik nazivaju „Spomenik Gvozdenom puku“, ja ih molim da to ne čine, jer pored vojnika Gvozdenog puka, ovaj spomenik pripada i ustanicima, kao i svim Topličkim damama koje su bile garda Kosti Pećancu i onima koje su hrabro poginule na ulicama prilikom oslobođenja Prokuplјa i Kuršumlije.
Milena Biljane Ivanović
